Pomoc społeczna, jako instytucja polityki społecznej państwa, została powołana po to, żeby osoby i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, poprzez wykorzystanie własnych sił i możliwości oraz  współpracę z jednostkami do tego powołanymi, zmierzały w kierunku poprawy własnego życia i integracji ze społeczeństwem.

Istotą pomocy społecznej jest tzw.: „pomaganie wymagające”, czyli takie, które nie ma nic wspólnego z usługiwaniem, czy wyręczaniem, które rozumiane jest, jako „antypomaganie” wzmacniające bezradność. Pracownicy socjalni OPS działają, więc na rzecz zmiany w społeczności i życiu konkretnych osób i rodzin, którym pomagają. Ich zadaniem jest wskazywanie klientowi możliwości rozwiązania danego problemu w oparciu nie tylko o posiadaną wiedzę, ale przede wszystkim wiedzę o osobie potrzebującej wsparcia.

Praca z ludźmi w obszarze pomocy społecznej, jest wyjątkowa, gdyż wymaga dużej elastyczności myślenia, dostosowania do zmieniających się, czasem bardzo szybko okoliczności. Pomaganie nie jest umiejętnością, którą da się opanować raz na zawsze. Jest sztuką wymagającą stałej permanentnej pielęgnacji. Nie jest to łatwe zadanie, bowiem klient pracy socjalnej w XXI wieku konfrontuje pracowników pomocy społecznej z różnorodnością problemów.

Zgodnie z polskim prawodawstwem większość działań pomocowych umiejscowionych jest na poziomie gminy, a ośrodki pomocy społecznej można uznać za wiodące i stanowiące podstawowe źródło wsparcia dla rodzin znajdujących się w sytuacji kryzysowej. Zajmują się one między innymi wypłacaniem świadczeń pieniężnych i udzielaniem wsparcia w zakresie przezwyciężania trudnej sytuacji życiowej. Są instytucjami, które na poziomie lokalnym odpowiadają za koordynację działań z zakresu pomocy społecznej oraz za większość działań z zakresu polityki społecznej.